Θάνος Μικρούτσικος

Αυτό το φιλμάκι μου αρέσει πολύ. Είναι τέχνη αυτή η αποστασιοποιημένη στρατευμένη αγάπη.

 

Τυχεροί όσοι έζησαν τη ζωή τους με πάθος και ιδεολογία. Εκείνες τις τρεις δεκαετίες. Γιατί σήμερα μπορούν να αντέξουν και να υποστηρίξουν την ουτοπία. 

"Perception is real, the truth is not"

 Ο σταλινικός έφυγε, έμειναν οι δημοκράτες.

Τρόποι ευγενείας

Αυτή η χρήση με πάσα επιφύλαξη κάποιων λέξεων που απαντά σε περιοχές μη αστικές ή προέρχεται από αυτές, είναι κάτι που ξενίζει πάντα κάποιον αδαή, τον εκτός τέτοιων κοινωνιολέκτων. Για παράδειγμα: "Πήγα σήμερα, με το συμπάθιο, να ξεκοπρίσω τα ζωντανά" ή και κάτι σαν το ακατάληπτο αθώο "Στο νεροχύτη δίπλα, να με συμπαθάς, είναι το προσόψιο ". Προφανώς για τον ομιλητή ακόμη και κάποιες μη ύποπτες λέξεις σχετίζονται με συμβολικούς τόπους και δρώμενα που ανήκουν στην ιδιωτική σφαίρα και συνεπώς χρήζουν προσοχής. 

Το να ανακαλύψεις σε ανύποπτο χρόνο και σε άσχετο σημείο, σε μια διαγενεαλογική αυτοβιογραφία, ότι κάτι ανάλογο υπάρχει και σε αγροτικές περιοχές της Γαλλίας, ισοδυναμεί με ένα μικρό θαύμα. Ο ιστορικός συναντά στις διαδρομές του μια ευγενική γυναίκα που τον εκπλήσσει ιδιαίτερα με τα συνεχή της "En vous respectant" πόσω μάλλον όταν δεν αναφέρεται σε κάτι κακό -για το δικό του γλωσσικό αισθητήριο. 

Μάλλον οι σεβαστικές αυτές επιφυλάξεις αυξάνονται όταν οι ομιλητές απευθύνονται σε άτομα ξένα προς το γλωσσικό τους μικροσύστημα ή που τα προσλαμβάνουν ως αξιόλογα ή και ανώτερα από πολιτισμική άποψη.

Πολύ κοντά χρονικά, δυο-τρεις μέρες μετά το "En vous respectant" , προβάλλει απροσδόκητα μια άλλη ελληνική εκδοχή, αυτή τη φορά σε τελείως διαφορετικά συμφραζόμενα: "Είχαμε και την επίσκεψη του (με το συμπάθειο) Ντούτσε...", έγραφε η Ελένη Βλάχου την Τρίτη, 21 Ιουλίου 1942 στο ημερολόγιό της (από τον πρώτο τόμο του Δημοσιογραφικά χρόνια πενήντα και κάτι..., σ. 146).  

Αφορμή οι παρελάσεις

Η "αντικοινωνική" συμπεριφορά που χρησιμοποιείται ως επιχείρημα αποκλεισμού για όσους αντιτίθενται στις παρελάσεις, μαθητικές και στρατιωτικές, παραπέμπει σε άλλες εποχές. Αν γνώριζαν αυτοί που εξισώνουν τον εαυτό τους με την κοινωνία και την πατρίδα ανάγοντας τη δική τους ιδεολογική πραγματικότητα σε πανελλήνια κοσμοθεωρία, αν γνώριζαν, λοιπόν, σε πόσους αναφέρονται εκφοβίζοντάς τους κιόλας με κοινωνικό και εθνικό αποκλεισμό, θα τρόμαζαν. Αν γνώριζαν επίσης ότι οι "αποκλεισμένοι" δεν είναι ούτε σταλινικοί -το βρήκαν τώρα αυτό όλοι οι γνώστες της ιστορίας και το αναμασούν- ούτε κάν αριστεροί πολλοί από αυτούς, τότε θα τρομοκρατούνταν. Αν γνώριζαν τέλος την προσφορά αυτών των "αντικοινωνικών" στα εκάστοτε πεδία τους, εφόσον πάμπολλοι είναι ενεργοί και υπεύθυνοι πολίτες στον τομέα της εργασίας τους, σε τοπικό και άλλα συλλογικά επίπεδα,* τότε θα τους έστελναν όλους στην Ανταρκτική. Για να μην είναι δυνατές οι συγκρίσεις.**

Κάποτε σε μιαν άλλη Ελλάδα θα πάψουν πια τα μικροαστικά αντανακλαστικά να κυβερνούν (ασχέτως πολιτικής διακυβέρνησης) και να κολλάνε συνεχώς στον τοίχο έναν μεγάλο αριθμό πολιτών που έχουν φύγει μπροστά και επιθυμούν να μην μονάζουν στα λειβάδια του μυαλού τους.

 

 *Από πού, από ποιες αποθήκες μνήμης, την ανέσυρα αυτήν τη φούσκα δεν ξέρω. Ζητώ συγγνώμη από τον Ένα-Κανένα (ανάγνωση της επόμενης μέρας)

Οι πρωτοβουλίες είναι των άλλων

Οι άνθρωποι πρέπει να είμαστε όσο ελεύθεροι γίνεται, για να αφήνουμε το καλό, το κακό ή το αδιάφορο αποτύπωμά μας στη μικροϊστορία που κι εμείς συνθέτουμε. 

Άλλο η ελλειμματική, συντηρητική και ανελεύθερη σε σημεία διάφορα κοινωνία, άλλο το μίσος απέναντι σε πρόσωπα και στην κοινωνία που σε κρυπτο-αυταρχικά καθεστώτα ενδύεται με τον μανδύα της καταγγελίας και της οποιασδήποτε αλλαγής στην ελλειμματική, συντηρητική και ανελεύθερη σε σημεία διάφορα κοινωνία, ενώ αποκλειστικός στόχος είναι η κατάληψη κεντρικών τόπων των παλαιών δικτύων εξουσίας και αντι-εξουσίας.

Αυτολογοκρισία διαλυτική. Άλλοι πάλι με το χαμόγελο στα χείλη. Αισιοδοξία. Ή αυτοπεποίθηση.

Πόσο ωραία που κάποιοι κατορθώνουν να αποστασιοποιούνται χωρίς να εξαφανίζονται από τον δημόσιο λόγο και χωρίς να αναπαράγουν τρέχουσες υπαγορευμένες θεματικές αποπροσανατολισμού. 

Όλα συνηθίζονται, λένε. Αυτά που ξέρατε, δεν θα ξαναγίνουν. Ποια ακριβώς; 

Τώρα έγινε συνειδητή, βίωμα, η "απωθητική" αποσπασματικότητα του μεταμοντερνισμού. Όχι όμως ως πολυπρισματικότητα, αλλά ως χοντροκομμένος πολυτεμαχισμός.

Τώρα όλοι μετριούνται στην πράξη. Εδώ και καιρό δηλαδή. "Aus seiner selbst verschuldeten Unmündigkeit...". 

Υπερβολές.

Η σκάλα αυτή με τη ρεμπάρτα της οδηγεί στο ισόγειο

Πετροβούνι: Η προστασία των ορεινών δασών είναι πολιτική επιλο...

Πετροβούνι: Η προστασία των ορεινών δασών είναι πολιτική επιλο...: Το ελατοδασος της Φτέρης, Αιγιάλεια, λίγους μήνες προτού καεί, το 2007 Τα ελατοδάση της Κεντρικής και Νότιας Ελλάδας κινδυνεύουν...

Οικτρή αποτυχία

Η αποτυχία αυτού του μπλογκ είναι άνευ προηγουμένου και επομένου

Όμως και ο άγνωστος Ένας δεν είναι ο Κανένας. 

Ξινόχοντρος σούπα (χοντροζούμι)

Αυτό απεφεύχθη (μέσα δεκαετίας 1960):

"Η υπόθεση αυτή [το γύρισμα ταινίας Διάλογος Εταιρών του Λουκιανού] δυστυχώς δεν προχώρησε, όπως δεν προχώρησε και η ταινία για τη ζωή της Ρόζας Λούξεμπουργκ που θα γυριζόταν στο εξωτερικό, με πρωταγωνίστρια τη Μελίνα Μερκούρη [υπογράμμιση δική μου]"

Κούνδουρος, Νίκος: Μνήμη απειθάρχητη. Ημερολόγιο. Αθήνα: Άγρα, 2016, σ. 84.

Άλλο "αφήγημα" άλλο θέσεις

Από συνέντευξη του ιστορικού Lutz Raphael στο γερμανικό περιοδικό Der Spiegel (9/6/2019):

-Πώς βλέπετε την κατάσταση του γερμανικού SPD [Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα Γερμανίας] σε σχέση με τα άλλα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα στην Ευρώπη; Το γαλλικό PS [Σοσιαλιστικό Κόμμα Γαλλίας] πάει μάλλον ακόμη χειρότερα.

-Πρέπει να διακρίνουμε ανάμεσα σε κόμματα αφενός όπως το Labour και το SPD που έχουν τις ιστορικές τους ρίζες στην εργατική τάξη και αφετέρου στο Σοσιαλιστικό Κόμμα Γαλλίας που δεν είχε ποτέ τέτοιες βάσεις. Το PS είναι ένα κόμμα καθηγητών [Lehrer, εννοεί τους διανοούμενους] και δημοσίων υπαλλήλων, και σε αυτό το σημείο συναντούμε το προφίλ του SPD από τη δεκαετία του 1980: το SPD περιέρχεται σε αυτήν τη θέση, δηλαδή να του αμφισβητούν ότι έχει μέλλον, διότι πέρασε σε αυτήν την πλευρά της σοσιαλιστικής οικογένειας όπως στην Ιταλία ή στη Γαλλία. Όμως στη Σκανδιναβία και στη Δανία δοκιμάζουν άλλες πιθανές δυνατότητες ανανέωσης. Το Labour μπορεί να ανανεωθεί από τα αριστερά, αλλά πώς ανανεώνει κανείς το SPD από τα αριστερά; Πώς θα γινόταν κάτι τέτοιο όσο εξετάζεται το απλό ζήτημα "Πότε θα συγχωνευθείτε με την αριστερά;" σαν να ρωτούσε κάποιος έναν διαμαρτυρόμενο πότε πιστεύει ότι θα ήθελε να συγχωνευθεί με την Καθολική Εκκλησία [εννοεί μάλλον ότι για τους απ' έξω όλοι χριστιανική εκκλησία είναι, όμως μεταξύ τους διαμαρτυρόμενοι και καθολικοί ξεχωρίζουν τον εαυτό τους ο ένας από τον άλλο]. 

Υ.Γ.Κάτι που όπως ο όρος "ενσυναίσθηση" απαντά πλέον συχνά είναι ο όρος "αφήγημα": πρόκειται για αναλυτική επιστημονική κατηγορία που ανήκει στον χώρο της θεωρίας λογοτεχνίας και ιστορίας ή της κριτικής ιδεολογίας. Όταν χρησιμοποιείται στην πολιτική ή από πολιτικούς αντί για τους όρους "θέσεις" ή "πρόγραμμα", καταργεί τη σχέση πίστης και εμπιστοσύνης σε γραμμές και στόχους πολιτικούς, παράγοντας την αίσθηση της απόστασης, κριτικής ή έως και ειρωνικής, από το ζήτημα που πραγματεύεται, δηλαδή την ιδεολογία και τη γραμμή μιας παράταξης ή ενός πολιτικού προσώπου. Πρόκειται για δύο απολύτως διαφορετικά επίπεδα λόγου.   

Όραμα μύωπος

Lynn Geesaman

Beloeil, Belgium, 2004

 http://www.artnet.com/

Γλωσσικά V

-it pays off=ça paie=es zahlt sich aus=paga=paga
it's worth the trouble=ça vaut la peine=es ist der Mühe wert=vale la pena=vale la pena=αξίζει τον κόπο
-to take sth at face value=prendre qch pour argent comptant=etwas für bare Münze nehmen=παίρνω κάτι τοις μετρητοίς
-it makes my stomach turn=ça me retourne l'estomac=da dreht sich mir der Magen um=μου γυρίζει το στομάχι /μου γυρίζουν τ' άντερα
-niche marketing=Marktniche=niche de marché=nicchia di mercato=nicho de mercado
[γαλλ. niche>λατ. nidus]
-to sweep sth under the carpet=balayer qch sous le tapis=etwas unter den Teppich kehren=nascondere sotto il tappeto=esconder debajo de la alfombra=κρύβω κάτι κάτω από το χαλί (σχετικά νεόκοπο, μάλλον αδόκιμο)
-chain smoker=Kettenraucher
-to keep a diary=tenir un journal=tenere un diario=κρατώ ημερολόγιο
ein Tagebuch führen=llevar un diario (να παραπέμπει σε κοινούς αψβουργιανούς πολιτισμικούς τόπους της ΑΡΑΓΕ*;) 
-Schadenfreude=schadenfreude ή Schadenfreude (αγγλ., γαλλ., ιταλ., ισπαν., πορτογαλ. πολων.)
epicaricacy=επιχαιρεκακία
-to be in one's element=être dans son élément=in seinem Element sein=estar en su elemento=είμαι στο στοιχείο μου
-short reckonings make long friends=les bons comptes font les bons amis=strenge Rechnung, gute Freunde (beim Geld hört die Freundschaft auf=άλλο λεφτά, άλλο φιλία)=cuentas claras, amistades largas=οι καλοί λογαριασμοί κάνουν τους καλούς φίλους


*Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (του Γερμανικού Έθνους, από τον 15ο αι.) 10ος-19ος αι.

Ρωσοποίηση

Η ελληνική κουλτούρα της παραγγελιάς δεν διαφέρει πλέον σε τίποτα από τις επιδοτούμενες ιστορίες γκουλάγκ που γίνονται σαπουνόπερες στη ρωσική τηλεόραση. Τώρα οι επιφανείς θα κοιτάξουν όλοι με νόημα τον διπλανό τους, ενώ οι αμέτοχοι περιθωριοποιημένοι θα σιωπήσουν ξανά.

Αειφόρος ανάπτυξη ΙΙ

Ευρωπαϊκές οργανώσεις καλούν την ΕΕ να απομακρύνει παλαιά φράγματα

"Ο Sergiy Moroz, Senior Policy Officer για το νερό και τη βιοποικιλότητα του Ευρωπαϊκού Γραφείου Περιβάλλοντος (European Environmental Bureau) δηλώνει: «Ο τεμαχισμός των ποταμών με φράγματα και άλλες υποδομές είναι ο κυριότερος λόγος για τις σημαντικές απώλειες ψαριών και άλλων ειδών των γλυκών νερών στην Ευρώπη, καθώς και για τη φτωχή κατάσταση πολλών από τα υδάτινα σώματα. Η απομάκρυνση παλιών και απαρχαιωμένων φραγμάτων θα βοηθήσει στη σύνδεση των ποταμών, επαναφέροντας την ελπίδα για εμβληματικά μεταναστευτικά είδη ψαριών, όπως ο σολομός, το χέλι και ο οξύρυγχος. Αποτελεί έναν αποτελεσματικό τρόπο, ώστε τα κράτη μέλη να ανταποκριθούν στις ευρωπαϊκές υποχρεώσεις τους, όπως αυτές αναλύονται στην οδηγία πλαίσιο για τα νερά.»
«Ελεύθερα ποτάμια σημαίνει κυριολεκτικά ζωή σ’ εμάς, ζωή σε όλους», επεσήμανε η Θεοδότα Νάντσου, επικεφαλής περιβαλλοντικής πολιτικής του WWF Ελλάς. «Η απομάκρυνση φραγμάτων και κατασκευών σε αχρηστία που εμποδίζουν τη φυσική ροή είναι η καλύτερη και πιο αποδοτική πολιτική προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, προστασίας των εδαφών και του νερού ως σπανίζοντος φυσικού πόρου, και βεβαίως σωτηρίας του βιολογικού πλούτου της Ευρώπης. Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει ξεκάθαρα να εγκαταλείψει τελείως τα σχέδια ολοκλήρωσης του απηρχαιωμένου πλέον σχεδίου εκτροπής του Αχελώου που συνεχίζει να στηρίζει μέσα από την κατασκευή του φράγματος Συκιάς και να αποκαταστήσει τη ζημιά που έχει συντελεστεί. Αυτό θα ήταν το καλύτερο δείγμα σωστής εφαρμογής της οδηγίας πλαίσιο για το νερό και έμπρακτης προσήλωσης στο πρόταγμα για περιβαλλοντικά βιώσιμη ανάπτυξη».
 «Οι μέρες των φραγμάτων στην Ευρώπη έχουν τελειώσει. Αυτό που χρειάζεται να κάνουμε τώρα είναι να επαναφέρουμε τη ζωή στα ποτάμια μας» δήλωσε ο Andreas Baumüller, επικεφαλής φυσικών πόρων του ευρωπαϊκού γραφείου του WWF, «Ήρθε η ώρα να σκεφτούμε σοβαρά την απομάκρυνση φραγμάτων και να βάλουμε ένα ισχυρό τέλος σε όσα καταστροφικά σχέδια ετοιμάζονται να δρομολογηθούν»."

https://www.wwf.gr/news/2075-evropaikes-organoseis-kaloyn-tin-ee-na-apomakrynei-palaia-fragmata 

Αειφόρος ανάπτυξη

Ετοίμαζα γλωσσικό τεστ για ένα βίντεο επεισοδίου της εκπομπής "Γαία ελληνική" της ΕΤ1, 24/3/2007, που θα δείξω στο μάθημα. Ο λόγος μεταξύ άλλων περί εγγειοβελτιωτικών έργων με τους προϋπολογισμούς τους και όλα τα σχετικά. Διακόπτω στο σημείο όπου και η αναφορά στη δημοπράτηση κατασκευής του φράγματος του Ασωπού ποταμού Κορινθίας για να διατυπώσω την ερώτηση του τεστ. Τελειώνοντας, λέω από περιέργεια να δω το φράγμα πού ακριβώς είναι και πώς φαίνεται σε εικόνες στο διαδίκτυο. 

Μπόινγκ!

Εντάξει, μάλλον να μην σταθώ σε αυτό το ζήτημα στην παρουσίαση του βίντεο. 

Υ.Γ.Τώρα τρώγομαι να αναζητήσω και τα σχετικά με τις υπόλοιπες δημοπρατήσεις, αλλά είναι πολλές και ίσως το κάνω δειγματοληπτικά.

 

Ο Πορνογράφος του Rétif de la Bretonne

Όπως βλέπουμε στο παρακάτω ωραίο άρθρο με την άριστη μετάφραση στα ελληνικά, η λέξη "πορνογράφος" που έπλασε από τις ελληνικές λέξεις ως νεολογισμό ο Rétif de la Bretonne και αποτέλεσε τον τίτλο ομώνυμου έργου του (1769), δεν σήμαινε αυτό που σημαίνει σήμερα. Άλλη μία μετάπτωση νοήματος που χρήζει κοινωνιογλωσσικής μελέτης. Ο όρος σήμαινε τον μελετητή της αρχιτεκτονικής της αστικής πορνείας, δηλαδή της διευθέτησης του κοινωνικού φαινομένου της πορνείας μέσα στα όρια της πόλης. Βλ. για παράδειγμα λαογραφία, τη μελέτη ηθών και εθίμων του "λαού". Ο Πορνογράφος του Ρετίφ στόχευε, λοιπόν, μέσα από την έρευνα και τις προτάσεις του στον ελεγχόμενο περιορισμό του φαινομένου.

Aπόσπασμα: "Στο έργο Le Pornographe και σε σαράντα πέντε άρθρα ο Ρετίφ ντε λα Μπρετόν επεξεργάζεται μια «πορνογνωμία» (pornognomie), «une Règle des Lieux de Débauche», έναν «κανόνα για τους χώρους της ανηθικότητας»: Μια σειρά κανονισμών για ένα μπορντέλο που διευθύνεται από το κράτος και είναι προορισμένο να υπηρετεί τη λαγνεία και την αρετή, το οποίο ονομάτισε Parthénia (Παρθενία, αναφορά στον Παρθενώνα της αρχαίας Ελλάδας, το «όρος των παρθένων»). Η πρώτη μεγάλη έκπληξη που βιώνουμε καθώς διαβάζουμε το έργο Le Pornographe του Ρετίφ προέρχεται από το γεγονός ότι το εν λόγω ίδρυμα ορίζεται ως ένα νοσοκομείο-φυλακή για τις πόρνες, που σκοπεί να λειτουργήσει ως τέχνασμα υγιεινής προκειμένου να σταματήσει την εξάπλωση της πιο επίφοβης ασθένειας του δέκατου έβδομου [διορθώνω: δέκατου όγδοου] αιώνα, της «vérole», της «mal vénérien»: της σύφιλης".

 https://www.documenta14.de/gr/south/45_restif_de_la_bretonne 

Nicolas Edme Restif de la Bretonne, Les Nuits de Paris, ou le Spectateur nocturne, σειρά 1 (1788–89)

   

"Σε σκληρότατη θάλασσα τρέχω"

ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ

ΓΑΛΗΝΗ

Δεν ακούεται ούτ' ένα κύμα

Εις την έρμη ακρογιαλιά⸱

Λες και η θάλασσα κοιμάται

Μες στης γης την αγκαλιά. 

ΟΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ

(ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ)

ΣΧΕΔΙΑΣΜΑ Β΄

2. 

[...]

Τρέμ' η ψυχή και ξαστοχά γλυκά τον εαυτό της.

[...]

52.

Η δύναμή σου πέλαγο κι' η θέλησή μου βράχος.

54.

Πολλοί 'ν' οι δρόμοι πόχει ο νους.

    

ΑΓΝΩΣΤΟΥ ΠΟΙΗΜΑΤΟΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

[CARMEN SECULARE]

3.

[...]

Σαστίζ' η γη κι η θάλασσα κι ο ουρανός το τέρας,

Το μέγα πολυκάντηλο μες στο ναό της φύσης,

Κι' αρμόζουν διάφορο το φως χίλιες χιλιάδες άστρα,

Χίλιες χιλιάδες άσματα μιλούν και κάνουν ένα.

[...]

ΑΓΝΩΣΤΩΝ ΠΟΙΗΜΑΤΩΝ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

2.

Πολλές φορές σ' αγκάλιασα . . . . . .

Πολλές με την αγάπη μου και με το πέταμά μου.

5.

Όσες μακριά παίρνουν μορφές οι στρούνοι στον αέρα.

6.

Εδώ δεν έλειψε ποτέ λουλούδι και πουλάκι.

Σολωμός, Διονύσιος: Άπαντα. Τόμος πρώτος. Ποιήματα. Επιμέλεια - Σημειώσεις Λίνου Πολίτη. Αθήνα: Ίκαρος, 1979, σσ. 69, 217, 236, 263, 264.  

Μήνυμα αγάπης

Μία χώρα που πολίτες της πιστεύουν ότι δεν υπήρξαν γκουλάγκ και ότι αν υπήρξαν τις δύο πρώτες δεκαετίες μετά την επανάσταση, ήταν γεμάτα κλέφτες και εγκληματίες του κοινού ποινικού δικαίου, ότι ειδικά μετά την επικράτηση του Στάλιν ό,τι γκουλάγκ υπήρξε, ήταν -εν αγνοία του- δημιούργημα μυστικών υπηρεσιών που εβραιοκρατούνταν, δηλαδή οι Εβραίοι σε όλα τα κακά, αυτή η χώρα που επιπλέον με τα διάφορα ρωσοχουντοδίκτυά της σήμερα επιχειρεί να αναπαράξει κατ' εικόνα και καθ' ομοίωση αντίτυπά της ανά τον πλανήτη, αν μη τι άλλο, να πάει να κοιταχτεί στον καθρέπτη της ιστορίας της. Αν θέλει να ηγηθεί, ας επεξεργαστεί πρώτα το παρελθόν της των εγκλημάτων και της δικτατορίας, ας κάνει την αυτοκάθαρσή της σε βάθος και όχι για πόζες βιτρίνας, ας περάσουν κάποιες δεκαετίες ντροπής -έστω και ετεροχρονισμένα- και νέας ιστορικής παιδείας και πραγματικής δημοκρατίας και μετά το συζητάμε. 

Είναι κρίμα που στην Ελλάδα η υποτιθέμενη "κάθαρση" του εγχώριου "καπιταλισμού" υποκινημένη από δίκτυα εισαγωγών-εξαγωγών ψυχοτρόπων ουσιών αυταρχισμού και ύψιστης κακογουστιάς μόνο σποραδικά αφήνει και κάποιο καλό νέο ή μιαν αλήθεια να διαπεράσει τον πυκνό ιστό ειδησεογραφικής ρύπανσης, υπαγορευμένων λόγων και πράξεων, διότι δεν αναγνωρίζουμε πλέον κάποιοι ενδιαφερόμενοι πλην άθλιοι πολίτες τα συμφωνηθέντα των εκάστοτε συναλλαγών ανάμεσα στους συμβληθέντες επιφανείς και στους κυρίους. Με αποτέλεσμα συνεχώς η σκέψη να γυρίζει γύρω από το ίδιο και το ίδιο θλιβερό ερώτημα: όπου μετά από καθεστώς δικτατορίας (1967-1974) δεν επακολούθησε αληθινή κάθαρση που πέρα από τιμωρία και δίκες προϋποθέτει θωράκιση ιδεολογική των θεσμών και ατελείωτες έρευνες και συζητήσεις, αυτοέλεγχο και αυτοκριτική σε συλλογικό και ατομικό επίπεδο, τότε δεν υπάρχει περίπτωση να μην επιστρέψει ο μικροαστικός ζαμανφουτισμός της γλυκιάς θαλπωρής και του αυτοέρωτα ως πρότυπο ζωής (ηπίως ειπείν). 

Υ.Γ1.Μόλις είδα, 151 ψήφοι στη Βουλή υπέρ της αναθεώρησης του άρθρου 3 (σχέσεις Κράτους – Εκκλησίας). Έτσι, για την ιστορία.
Υ.Γ2.Κάποιος λόγος θα υπάρχει που σκοντάφτουμε συνεχώς σε τέτοιες εικόνες όπως τις παρακάτω. Θα σκεπτόταν κανείς τη συστηματική υποβολή της φθοράς, της ασχήμιας, του αναπότρεπτου, της υποτίμησης του δημότη και της παραίτησής του από τα αυτονόητα, αν δεν γνώριζε ότι όλοι μέσα σε ένα καζάνι βράζουν, δημότες και αρχές, και τις ίδιες αξίες πρεσβεύουν. Με εξαιρέσεις πάντα. Οι λεπτομέρειες, που είναι και ευκολότερα αντιμετωπίσιμες, διαμορφώνουν την εικόνα και διαπαιδαγωγούν τον πολίτη του αυθαιρέτου και της αισθητικής λούφας: αν το παλιό είναι καθαρό, δεν πειράζει που είναι φθαρμένο, τα κάγκελα τα ξαναβάφεις (τελευταίες δύο φωτογραφίες από Μαυροματαίων, οι άλλες από Αρχαιολογικό Μουσείο), τους κυβόλιθους (κακή επιλογή υλικού επίστρωσης), τα πεζούλια και τα μαρμαράκια τα πλένεις τακτικά. Πάντα στην Ελλάδα υπήρχε για διάφορους λόγους (κερδοσκοπικούς κυρίως) προτίμηση των νέων λύσεων: ή όλα καινούρια με αναθέσεις έργου ή όλα παρατημένα στο έλεός τους. Η συντήρηση είναι λέξη άγνωστη ή τέλος πάντων δύσκολη.

 

Ο Τόμας Μπέρνχαρντ στο Πανοπτικό

Απόσπασμα από σημερινή μου ανάγνωση, ταιριάζει στη συστηματική επιδίωξη παραγωγής ψευδαισθητικών εικόνων και λόγου -ακόμη και αν φαινομενικά δεν αφαιρείται από κανέναν ο λόγος-, καθώς και στην άσκηση ολοκληρωτικού ελέγχου των τεκταινομένων (βλ. Πανοπτικό). Αφιερωμένο σε όσους κατορθώνουν να υπερίπτανται και να επεμβαίνουν. Το παράθεμα αφορά την αυτοβιογραφία του Τόμας Μπέρνχαρντ:

"Με διαλεκτικές στρατηγικές επιχειρείται ο τοπογραφικός διαχωρισμός της σφαίρας ζωής αφενός σε μία πόλη που κωδικοποιείται θετικά και αφετέρου σε έναν συνοικισμό που κωδικοποιείται ως στρατόπεδο. Ο διαχωρισμός αυτός παράγει τα ίδια αποτελέσματα όπως αυτά που διατύπωσε ο προαναφερθείς Μισέλ Φουκώ σχετικά με το Πανοπτικό ως τύπο

Elevation, section and plan of Jeremy Bentham's Panopticon penitentiary, drawn by Willey Reveley, 1791

κτιρίου-φυλακής στα τέλη του 18ου αιώνα. Ο Φουκώ τονίζει ιδιαίτερα ένα σημείο: ο τρόφιμος του θεσμικά εμφανώς απομονωμένου στρατοπέδου είναι 'αντικείμενο πληροφόρησης, ποτέ ενεργό υποκείμενο επικοινωνίας' [υπογράμμιση δική μου]-και αυτό το διαπιστώνουμε και για τον συνοικισμό του Σέρτσχαουζερφελντ [προλεταριακή γειτονιά του Σάλτσμπουργκ όπου εργαζόταν σε μπακάλικο ο Μπέρνχαρντ 1947-1949]. Αυτών των ανθρώπων που βρίσκονται μακριά από τη γραφή και την ομιλία του κυρίαρχου λόγου της εξουσίας, τους αφαιρείται ο λόγος αφού μέσα από την ίδια τη δομή της συνοικίας και την αξιολογική σημασιοδότησή της τους εμπεδώνονται οι ερμηνείες του κυρίαρχου λόγου. Όταν τελικά οι ίδιοι εκλάβουν τον εαυτό τους ως 'πλέμπα', τότε δεν είναι ενεργά υποκείμενα επικοινωνίας, αλλά έχουν υποταχθεί σε έναν λόγο που τους έχει στοιχειοθετήσει και εκπαιδεύσει". 

Walter-Jochum, Robert: Autobiografietheorie in der Postmoderne. Subjektivität in Texten von Johann Wolfgang von Goethe, Thomas Bernhard, Josef Winkler, Thomas Glavinic und Paul Auster. Bielefeld: transcript, 2016, σ. 166.

Ο Arthur Danto και ο ορισμός της τέχνης II

Το ενδιαφέρον σημείο κατά τη γνώμη μου στο προηγούμενο παράθεμα από το Transfiguration of the Commonplace του Arthur Danto είναι το γεγονός ότι εδώ, αφαιρώντας ένα απόσπασμα από το συγκείμενό του, καταλήγεις σε στοχασμούς αντίρροπους στις προθέσεις και στην κοσμοθεωρία του συγκεκριμένου φιλοσοφικού εγχειρήματος. 

 https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fa/Fontaine_Duchamp.jpg

Fontaine, 3^e réplique (1964), Faïence blanche recouverte de glaçure céramique et de peinture

Ο Danto διατύπωνε σε αυτό το βιβλίο την άποψη ότι το έργο τέχνης διαφέρει από άλλα (και ομοειδή του) αντικείμενα λόγω δύο παραμέτρων: της αναφορικότητας, δηλαδή ότι αναφέρεται σε κάτι εκτός αυτού σε αντίθεση με ομοειδή του αντικείμενα που δεν είναι έργα τέχνης, και του νοήματος/σημασίας, δηλαδή της προθεσιακής δομής που συνεπάγεται την ανάγκη ερμηνείας, χωρίς την οποία δεν μπορεί να υπάρξει έργο τέχνης. Ουσιαστικά αφορμή του βιβλίου αυτού και της όλης μετέπειτα σχετικής βιβλιοπαραγωγής του Arthur Danto ήταν ο προβληματισμός που προέκυψε από την έκθεση με τα κουτιά του Andy Warhol το 1964: τι έκανε την αναπαραγωγή από έναν καλλιτέχνη της γνωστής συσκευασίας ενός εμπορικού προϊόντος όπως το παρακάτω να είναι τέχνη; Ποια είναι η σχέση αυτού με τον ουρητήρα που δεν εξέθεσε ο ντανταϊστής εικαστικός Marcel Duchamp το 1917 με τον τίτλο "Κρήνη" στη διοργάνωση της Εταιρείας Ανεξάρτητων Καλλιτεχνών;

Brillo Box, Silkscreen ink on painted wood,
17 1/8 x 17 1/8 x 14 in

 

Η ειρωνική αποστροφή του Duchamp είναι απορίας άξιο αν μπορεί να εξισωθεί μισόν αιώνα μετά με τη μίμηση της μαζικής βιομηχανικής banalité από τον Warhol και την αναγωγή της σε τέχνη.   
  
http://www.artchive.com/artchive/W/warhol/warhol_brillo_box.jpg.html

Το θέμα μου είναι άλλο: πώς η αμηχανία μπορεί να οδηγήσει σε ατραπούς τη σκέψη, η οποία θεωρεί ενίοτε ότι οφείλει να εξηγήσει και να θεωρητικοποιήσει τα πάντα, με κάθε τίμημα (εστιάζω πάντα στον δυτικό κόσμο). Και επίσης ότι μπορεί κάποιοι αναγνώστες να εξέλαβαν τις υποθέσεις του Danto ως θεωρητικό ορισμό της τέχνης διαχρονικά, ενώ μάλλον αυτό που επιζητούσε, ήταν να ενσωματώσει στον φιλοσοφικό του στοχασμό, να νομιμοποιήσει τελικά μορφές της ποπ αρτ σε μιαν εποχή που αυτές φάνταζαν ως πρωτοπορία ή ως ύβρις. Γιατί πώς αλλιώς θα ερμήνευε κανείς το παράθεμα της προηγούμενης ανάρτησης, το οποίο διαβάζεται ως εξήγηση της (διαχρονικής;) αισθητικής συγκίνησης που μέσα στη διάρκειά της -στιγμιαία ή μακρά- αναιρούνται μέσο και διαμεσολάβηση, άρα και ερμηνεία, και δεν ενδιαφέρουν, δεν απασχολούν τον θεατή, τον αναγνώστη, τον ακροατή παρά μόνο σε δεύτερη και τρίτη ματιά; Πάντως το ζήτημα της αισθητικής, που σύμφωνα με τον πρώιμο Danto είναι εξωτερική ιδιότητα του έργου τέχνης, συνεπώς και σχετική, εφόσον η ερμηνεία καθιστά κάτι έργο τέχνης, δεν έπαψε να τον απασχολεί πάνω σε αυτό το τεντωμένο σχοινί μεταξύ ουσιοκρατίας και ιστορικισμού όπου κινείτο ο στοχασμός του. Αναμφίβολα αναζητεί σταθερά και αμετάβλητα κριτήρια για το τι εστί έργο τέχνης, όμως οι συνιστώσες της συγχρονικής ή της όποιας χρονικά ερμηνείας και/ή της πρόθεσης του δημιουργού δεν μπορούν να απαντήσουν στο ζήτημα της διαχρονικής αισθητικής συγκίνησης. Για το πώς θα αντιδρούσε ο Πλάτων απέναντι στην "Κρήνη" του Duchamp μάλλον μπορούμε να υποθέσουμε, το ερώτημα είναι πώς θα αντιδρούσε απέναντι για παράδειγμα, και για να παραμείνουμε στην ελλαδική επικράτεια, σε έναν Μιχάλη Οικονόμου ή σε μία Όπυ Ζούνη.

Μιχάλης Οικονόμου, Η κόκκινη τέντα (περ. 1927-1928), Λάδι σε χαρτόνι 45x56 εκ.

Όπυ Ζούνη, Κόκκινος φανταστικός χώρος (1995), Ακρυλικό σε καμβά 110x250 εκ.

https://www.nationalgallery.gr/images/videos/00240/00240_gr.mp4