Το ενδιαφέρον σημείο κατά τη γνώμη μου στο προηγούμενο παράθεμα από το Transfiguration of the Commonplace του Arthur Danto είναι το γεγονός ότι εδώ, αφαιρώντας ένα απόσπασμα από το συγκείμενό του, καταλήγεις σε στοχασμούς αντίρροπους στις προθέσεις και στην κοσμοθεωρία του συγκεκριμένου φιλοσοφικού εγχειρήματος.
Ο Danto διατύπωνε σε αυτό το βιβλίο την άποψη ότι το έργο τέχνης διαφέρει από άλλα (και ομοειδή του) αντικείμενα λόγω δύο παραμέτρων: της αναφορικότητας, δηλαδή ότι αναφέρεται σε κάτι εκτός αυτού σε αντίθεση με ομοειδή του αντικείμενα που δεν είναι έργα τέχνης, και του νοήματος/σημασίας, δηλαδή της προθεσιακής δομής που συνεπάγεται την ανάγκη ερμηνείας, χωρίς την οποία δεν μπορεί να υπάρξει έργο τέχνης. Ουσιαστικά αφορμή του βιβλίου αυτού και της όλης μετέπειτα σχετικής βιβλιοπαραγωγής του Arthur Danto ήταν ο προβληματισμός που προέκυψε από την έκθεση με τα κουτιά του Andy Warhol το 1964: τι έκανε την αναπαραγωγή από έναν καλλιτέχνη της γνωστής συσκευασίας ενός εμπορικού προϊόντος όπως το παρακάτω να είναι τέχνη; Ποια είναι η σχέση αυτού με τον ουρητήρα που δεν εξέθεσε ο ντανταϊστής εικαστικός Marcel Duchamp το 1917 με τον τίτλο "Κρήνη" στη διοργάνωση της Εταιρείας Ανεξάρτητων Καλλιτεχνών;
Η ειρωνική αποστροφή του Duchamp είναι απορίας άξιο αν μπορεί να εξισωθεί μισόν αιώνα μετά με τη μίμηση της μαζικής βιομηχανικής banalité από τον Warhol και την αναγωγή της σε τέχνη.
http://www.artchive.com/artchive/W/warhol/warhol_brillo_box.jpg.html
Το θέμα μου είναι άλλο: πώς η αμηχανία μπορεί να οδηγήσει σε ατραπούς τη σκέψη, η οποία θεωρεί ενίοτε ότι οφείλει να εξηγήσει και να θεωρητικοποιήσει τα πάντα, με κάθε τίμημα (εστιάζω πάντα στον δυτικό κόσμο). Και επίσης ότι μπορεί κάποιοι αναγνώστες να εξέλαβαν τις υποθέσεις του Danto ως θεωρητικό ορισμό της τέχνης διαχρονικά, ενώ μάλλον αυτό που επιζητούσε, ήταν να ενσωματώσει στον φιλοσοφικό του στοχασμό, να νομιμοποιήσει τελικά μορφές της ποπ αρτ σε μιαν εποχή που αυτές φάνταζαν ως πρωτοπορία ή ως ύβρις. Γιατί πώς αλλιώς θα ερμήνευε κανείς το παράθεμα της προηγούμενης ανάρτησης, το οποίο διαβάζεται ως εξήγηση της (διαχρονικής;) αισθητικής συγκίνησης που μέσα στη διάρκειά της -στιγμιαία ή μακρά- αναιρούνται μέσο και διαμεσολάβηση, άρα και ερμηνεία, και δεν ενδιαφέρουν, δεν απασχολούν τον θεατή, τον αναγνώστη, τον ακροατή παρά μόνο σε δεύτερη και τρίτη ματιά; Πάντως το ζήτημα της αισθητικής, που σύμφωνα με τον πρώιμο Danto είναι εξωτερική ιδιότητα του έργου τέχνης, συνεπώς και σχετική, εφόσον η ερμηνεία καθιστά κάτι έργο τέχνης, δεν έπαψε να τον απασχολεί πάνω σε αυτό το τεντωμένο σχοινί μεταξύ ουσιοκρατίας και ιστορικισμού όπου κινείτο ο στοχασμός του. Αναμφίβολα αναζητεί σταθερά και αμετάβλητα κριτήρια για το τι εστί έργο τέχνης, όμως οι συνιστώσες της συγχρονικής ή της όποιας χρονικά ερμηνείας και/ή της πρόθεσης του δημιουργού δεν μπορούν να απαντήσουν στο ζήτημα της διαχρονικής αισθητικής συγκίνησης. Για το πώς θα αντιδρούσε ο Πλάτων απέναντι στην "Κρήνη" του Duchamp μάλλον μπορούμε να υποθέσουμε, το ερώτημα είναι πώς θα αντιδρούσε απέναντι για παράδειγμα, και για να παραμείνουμε στην ελλαδική επικράτεια, σε έναν Μιχάλη Οικονόμου ή σε μία Όπυ Ζούνη.
https://www.nationalgallery.gr/images/videos/00240/00240_gr.mp4
 | ||||
| Fontaine, 3e réplique (1964), Faïence blanche recouverte de glaçure céramique et de peinture |
 | ||||||||
| Brillo Box,
Silkscreen ink on painted wood, 17 1/8 x 17 1/8 x 14 in |
Η ειρωνική αποστροφή του Duchamp είναι απορίας άξιο αν μπορεί να εξισωθεί μισόν αιώνα μετά με τη μίμηση της μαζικής βιομηχανικής banalité από τον Warhol και την αναγωγή της σε τέχνη.
http://www.artchive.com/artchive/W/warhol/warhol_brillo_box.jpg.html
Το θέμα μου είναι άλλο: πώς η αμηχανία μπορεί να οδηγήσει σε ατραπούς τη σκέψη, η οποία θεωρεί ενίοτε ότι οφείλει να εξηγήσει και να θεωρητικοποιήσει τα πάντα, με κάθε τίμημα (εστιάζω πάντα στον δυτικό κόσμο). Και επίσης ότι μπορεί κάποιοι αναγνώστες να εξέλαβαν τις υποθέσεις του Danto ως θεωρητικό ορισμό της τέχνης διαχρονικά, ενώ μάλλον αυτό που επιζητούσε, ήταν να ενσωματώσει στον φιλοσοφικό του στοχασμό, να νομιμοποιήσει τελικά μορφές της ποπ αρτ σε μιαν εποχή που αυτές φάνταζαν ως πρωτοπορία ή ως ύβρις. Γιατί πώς αλλιώς θα ερμήνευε κανείς το παράθεμα της προηγούμενης ανάρτησης, το οποίο διαβάζεται ως εξήγηση της (διαχρονικής;) αισθητικής συγκίνησης που μέσα στη διάρκειά της -στιγμιαία ή μακρά- αναιρούνται μέσο και διαμεσολάβηση, άρα και ερμηνεία, και δεν ενδιαφέρουν, δεν απασχολούν τον θεατή, τον αναγνώστη, τον ακροατή παρά μόνο σε δεύτερη και τρίτη ματιά; Πάντως το ζήτημα της αισθητικής, που σύμφωνα με τον πρώιμο Danto είναι εξωτερική ιδιότητα του έργου τέχνης, συνεπώς και σχετική, εφόσον η ερμηνεία καθιστά κάτι έργο τέχνης, δεν έπαψε να τον απασχολεί πάνω σε αυτό το τεντωμένο σχοινί μεταξύ ουσιοκρατίας και ιστορικισμού όπου κινείτο ο στοχασμός του. Αναμφίβολα αναζητεί σταθερά και αμετάβλητα κριτήρια για το τι εστί έργο τέχνης, όμως οι συνιστώσες της συγχρονικής ή της όποιας χρονικά ερμηνείας και/ή της πρόθεσης του δημιουργού δεν μπορούν να απαντήσουν στο ζήτημα της διαχρονικής αισθητικής συγκίνησης. Για το πώς θα αντιδρούσε ο Πλάτων απέναντι στην "Κρήνη" του Duchamp μάλλον μπορούμε να υποθέσουμε, το ερώτημα είναι πώς θα αντιδρούσε απέναντι για παράδειγμα, και για να παραμείνουμε στην ελλαδική επικράτεια, σε έναν Μιχάλη Οικονόμου ή σε μία Όπυ Ζούνη.
 |
| Μιχάλης Οικονόμου, Η κόκκινη τέντα (περ. 1927-1928), Λάδι σε χαρτόνι 45x56 εκ. |
 |
| Όπυ Ζούνη, Κόκκινος φανταστικός χώρος (1995), Ακρυλικό σε καμβά 110x250 εκ. |
https://www.nationalgallery.gr/images/videos/00240/00240_gr.mp4
